کوه دماوند، کوهی که توصیف «دیو سپید پای در بند» عجیب زیبنده آن است. کمتر ایرانی هست که نداند قله دماوند کجاست و عظمت آن در چه اندازه ای است. وقتی بالای دماوند می روید، می توانید دریای خزر را تماشا کنید و اگر رو به جنوب کنید، شهر های ورامین، قم و تهران را می توانید مشاهده کنید.

کوه دماوند با شهر تهران 69 کیلومتر، با آمل 62 کیلومتر و با شهر دماوند 26 کیلومتر فاصله دارد. قدمت کوهنوردی در دماوند سابقه طولانی مدتی دارند. در سال 1837 بود که اروپاییان موفق شدند به قله دماوند صعود کنند، این کار توسط کوهنوردی به نامم تیلر تامسن انجام شد. نخستین سندی که از صعود ایرانیان به این قله وجود دارد، مربوط به سال 1857 است که در این سند ارتفاع این قله را 6613 ذرع براورد کرده اند.


کوه دماوند

ارتفاع کوه دماوند

درباره ارتفاع کوه دماوند می شود به منابع مختلفی استناد کرد که البته برخی از آن ها رقم های متفاوتی با یکدیگر را ارائه می دهند. درگاه ملی آمار ایران، ارتفاع کوه دماوند را 5610 متر ذکر کرده است. پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور و وبگاه رصدخانه زمین ناسا می گویند، ارتفاع این کوه 5670 و 5671 متر است.

دایره المعارف فارسی، یک فهرست شامل 6 ارتفاع مختلف برای این قله ذکر می کند که بیشترینشان 6400 و کمترین آن ها 5543 متر ذکر شده است. ارتفاع نسبی یعنی اندازه گیری ارتفاع یک قله نسبت به پست ترین دره بین این قله و یک قله مرتفع تر، ارتفاع نسبتی دماوند با این معیار 4661 متر است. در جهان، دماوند دوازدهمین قله مرتفع جهان از نظر ارتفاع نسبی به حساب می آید. 

تاریخچه نام های کوه دماوند

دماوند یا دنباوند به نقل از فرهنگ معین، دارای دو جز دَم به معنای دمه و بخار و پسوند آوند به معنای دارای است. که ترکیب این دو واژه معنای دارای دمه و بخار را می دهد که احتمالا به دلیل آتشفشانی بودن آن، این نام بر آن نهاده شده است.

نام دماوند به زبان پهلوی و در کارنامه اردشیر بابکان به شکل دنباوند و در کتیبه های ساسانی مانند کتیبه نقش رستم و کتیبه نرسی در پایکولی کشور ترکیه به صورت دومباوند و دنباوند ذکر شده است. در نامه تنسر و در کتاب شهرستان های ایران و کتاب جغرافیای موسی خورنی از این کوه به نام دمباوند یاد شده است.

در منابع دوران اسلامی که اغلب به زبان فارسی و عربی است، نام های «دُنباوند»، «دَنباوند»، «دباوند» و «دماوند» ذکر شده است. دم یا دنب در زبان پهلوی به معنی گرما یا بخار و گاز و آوند در این زبان به معنای ظرف است. بنابراین با این نگرش معنای این کلمه را می توانیم به معنای «ظرف بخار» ترجمه کنیم که با توجه به آتشفشانی بودن کوه دماوند چندان دور از ذهن نیست. ویلهلم آیلرز، پژوهشگر غربی که نام دماوند را مورد بررسی قرار داده، با ارائه شواهدی اذعان می کند که دنباونت یا دنباوند به معنی کوه چند منظره یا کوه چند قیافه است. کوه دماوند با نام های لواسان، کوه سنگ لاجورد و کرونوس هم در بعضی کتب یاد شده است.  

موقعیت جغرافیایی کوه دماوند

زیبا ترین و بلند ترین قله ایران، در بخش مرکزی رشته کوه البرز و در جنوب دریای خزر و بخش لاریجان شهرستان آمل واقع شده است، با این حساب از نظر تقسیمات استانی این کوه در استان مازندران است. البته در نگاه تاریخ دانان و شاعران گذشته، این کوه همیشه جزء خاک مازندران به حساب می آمده است.

کوه دماوند در دوران چهارم زمین شناسی «هولوسین»، تشکیل شده است. پایین ترین دمای قله دماوند در فصل های سرد 60 درجه سانتی گراد است و در دیگر فصول سال این عدد به یک و دو درجه زیر صفر می رسد.

باد و طوفان در کوه پایه های قله دماوند معمولا با سرعت 70 کیلومتر در ساعت می وزد. این سرعت در نقاط بالاتر به 150 کیلومتر در ساعت می رسد. این بادها معمولا از سمت غرب و شمال غربی دماوند می وزند. در بهار؛ از ابتدای فروردین تا انتهای اردیبهشت، قله دماوند هوای بسیار طوفانی دارد و بارش برف مستمر تداوم دارد که برای صعود بسیار خطرناک است.

معمولا کوهنوردان حرفه ای اواسط خرداد ماه تا اواخر تیرماه را برای سفر به این قله انتخاب می کنند. در این زمان، آب و هوای منطقه دارای پایداری نسبی است و سرسبزی و طراوت در آن موج می زند.

از اواخ تیرماه تا اول مهرماه، کوه دماوند هوای پایدار و کم برفی دارد و محدوده یخچال ها ثابت می شود. این موضوع سبب آن می شود که کمبود آب در دامنه ها و بارگاه سوم به چشم بیاید. از ابتدای مهر تا پایان اسفند، هوای دماوند ناپایدار و طوفانی است و حجم

سنگین برف در دامنه ها به چشم می خورد. در این چند ماه نمی توان آب جاری در کوه پیدا کرد.


کوه دماوند


آبشارهای کوه دماوند

کوه دماوند جاذبه های طبیعی بسیار زیادی دارد که بسیاری از کوهنوردان و علاقه مندان به طبیعت کوهستانی برای دیدن آن ها به سمت این کوه دیدنی جذب می شوند. یکی از جمله انواع جاذبه هایی که کوه دماوند از آن برخوردار است، وجود آبشارهای زیبا در دل این کوه است، در ادامه به معرفی تعدادی از آبشار های نزدیک کوه دماوند خواهیم پرداخت تا شما نیز بیشتر با آن ها آشنا شوید.

آبشار یخی

آبشار یخی، آبشاری در ارتفاع 5100 متری کوه دماوند است که در جبهه جنوبی کوه دماوند وجود دارد. کسانی که به این آبشار می رسند، از مسیر اصلی قله منحرف می شوند. این آبشار چیزی بین 7 تا 12 متر ارتفاع دارد.

معمولا زمان های کوتاهی از تابستان، برای یک مدت کوتاه، باریکه آبی از کنار آن جاری می شود. در دیگر زمان این باریکه آب معمولا یخ زده است. هر سال در تابستان به علت تابش آفتاب هنگام ظهر و مدتی در بعد از ظهر، دمای هوا به بالای صفر درجه می رسد و به این علت، آب اندکی از این آبشار یخی ساقط می شود.

زمانی که دوباره دمای هوا به زیر صفر درجه بر می گردد، این باریکه دوباره منجمد می شود و آبشار یخی شکل می گیرد. این آبشار از نظر ارتفاع از سطح دریا، با بودن در ارتفاع 5100 متری مرتفع ترین آبشار خاور میانه به حساب می آید.

آبشار لار

این آبشار در منطقه لار دماوند در 2 کیومتری شرق ملک چشمه لار، در دره ای زیبا به نام برف تنگه قرار دارد. دشت لار در کوهپایه قله دماوند قرار دارد. دشت لار از شمال به کوه های شهرستان نور مازندران، از شرق و شمال شرق به کوه دماوند از جنوب شرق به ایرا، دماوند و پلور مازندران، از جنوب به افجه، امامه و لواسان و از غرب به خاتون بارگاه و گرمابدر راه کشیده شده است. وسعت لار در حدود 73500 هکتار است که به عنوان پارک ملی لار نیز شناخته می شود.

یخچال های کوه دماوند

اگرچه وسعت و ارتفاع قله دماوند زیاد است و برف سالانه زیادی می بارد و دمای هوا هم سرد است ولی به دلیل گرمایی که فعالیت های آتشفشانی تولید می کنند و شیب زیاد کوه، در این قله، بر خلاف کوه های سبلان و علم کوه که شاهد یخچال های کوهستانی قابل ملاحظه ای در آن ها هستیم، یخچال های کوهستانی آنچنانی تشکیل نشده است.

البته برفچال های بزرگ و یخچال های کوهستانی کوچک و چهار یخچال در جبهه شمالی شیب خیلی تند وجود دارند که نوع معلق به حساب می آیند. یکی دیگر از نمونه اینگونه یخچال ها، در جبهه شمال شرقی این کوه واقع شده است.


قله دماوند

یخچال سیوله و دوبی سل

یخچال های طبیعی اطراف قله دماوند، به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند، اول، یخچال های شمالی و شمال شرقی اطراف قله دماوند هستند. اولین یخچال این دسته یخچال، سیوله نام دارد. این یخچال در جبهه شمالی قله قرار گرفته است. مساحت یخچال سیوله 1.2 کیلومتر مربع، محیط آن 5.2 کیلومتر، طولش 2.4 کیلومتر و عرض متوسط آن 450 متر است.

دومین یخچال این ناحیه، دوبی سل نام دارد. این یخچال در جبهه شمالی واقع شده و مساحت آن 0.7 کیلومتر مربع است. محیط این یخچال 4.6 کیلومتر، حداکثر طول آن 2 کیلومتر و عرض متوسط آن 250 متر است.

یخچال خورتاب سر یکی دیگر از یخچال های جبهه شمالی است که کمی به شمال شرقی متمایل است. مساحت این یخچال 0.5 کیلومتر مربع است. محیط یخچال خورتاب سر، 3.6 کیلومتر، طول آن حداکثر 1.7 کیلومتر، عرض متوسط آن 300 متر است.

یخچال یخار

یخچال یخار در بخش شمال شرقی قرار دارد و به دلیل شیب بسیار تندش از نوع یخچال های معلق به حساب می آید. این یخچال دارای قندیل های یخی آویزان است که برخی از آن ها 50 متر طول دارند. قسمت بالایی یخچال یخار، به بام برفی یا بام یخی مشهور است. این یخچال 2 کیلومتر مربع مساحت دارد و از ارتفاع 4500 متری تا 5600 متری کشیده شده است.

دومین دسته از یخچال های قله دماوند، یخچال ها و برفچال های اطراف آن است. ارتفاع خط برف در اطراف قله دماوند، در ارتفاع 4500 متری (از سطح دریاهای آزاد) قرار دارد و  این یعنی بالاتر از این ارتفاع حتما یخچال های طبیعی یا برفچال ها وجود دارند.

علاوه بر این، در دره ها و بعضی از شیب های ارتفاع 4500 متر به بالا، یخچال های کوچکی نیز وجود دارند که بعضی از مهم ترین آن ها را در اینجا نام می بریم: یخچال و زمین چال (در بخش شرقی)، یخچال سرداغ (بین یال های غربی)، یخچال غربی، یخچال کافر دره (بین یال های جنوبی و جنوب شرقی)، یخچال آسپرین سر (بین یال های جنوب و جنوب غربی).

خصوصیات یخچال های طبیعی دماوند

خط برف: خط برف در منطقه یخچال های طبیعی و برفچال های اطراف قله دماوند به طور متوسط 4400 تا 4500 متر از سطح دریاهای آزاد است.

شیب بسیار تند: شیب بسیار تند یخچال های قله دماوند که از 26 درصد تا 40 درصد است، باعث می شود یخ های این یخچال ها بیشتر از 20 متر ضخامت نداشته باشند. این شیب همچنین باعث می شود در سطح یخچال ها شکاف عمیق دیده نشود.

ریزش بسیار تند واریزه ها: در اواخر فصل ذوب، ریزش بسیار تند واریزه ها، که در یخچال دره یخار شدید تر از یخچال های دیگر است، در واقع حرکت یخرفت های سطحی به علت شیب زیاد سطح است.

ستون های برفی یخ زده: در سطح یخچال های نامبرده شده، ستون های برقی یخ زده با ارتفاع 50 تا 80 سانتی متر وجود دارد که برخی از آن ها شبیه عروسک هایی هستند که از یخ ساخته شدند. شدت و زاویه تابش آفتاب به علاوه آب و هوا، عواملی هستند که باعث شکلگیری این آدمک های برفی می شوند. همین موضوع سبب می شود که این ستون های برفی یخ زده در  تابستان بیشتر به وجود آیند.

کوه دماوند زیستگاه جانوران

منطقه کوه دماوند، به دلیل موقعیت ویژه ای که از شمال به جنگل و از جنوب به کوه های هم مرز کویر دارد، دارای گونه های مختلفی از جانوران است. در پیرامون دماوند، جانوران شکارچی مانند روباه، شغال، سگ و گرگ به شکل پراکنده حضور دارند. برخی از این جانوران در ارتفاع 4000 متری این کوه هم دیده شده اند. در این منطقه خرس هم وجود دارد، اما در ارتفاعات بلند نیست و بیشتر در غرب و شمال دیده می شود.


کوه دماوند


علاوه بر جانوران شکارچی، جانوران گیاهخوار نظیر گراز، خرگوش، آهو و میش نیز در این ناحیه دیده می شوند. کل، میش و آهو در فصل های گرم به ارتفاعات بالاتر می روند ولی گراز و خرگوش در دشت های کوهپایه ای کوه دماوند زیست می کنند و در هیچ فصلی به ارتفاعات بالاتر نمی روند.

در این منطقه، انواع پرندگان از قبیل شکارچی و غیرشکارچی نیز زندگی می کنند، عقاب طلایی، جغد، خفاش، تیهو، کبک، طوطی، دارکوب و سینه سیاه از پرندگانی هستند که در این منطقه زندگی می کنند.

کوه دماوند، زیستگاه خزندگان بسیاری دیگر از جانوران از جمله 5 نوع مار، انواع عقرب، بزمجه، انواع موش و گورکن ها نیز هست. اغلب گزنده های این محدوده سم های کشنده ای ندارند و اگر خطرناک ترین آن ها هم کسی را نیش بزند، اگر در عرض چند ساعت به یک مکان بهداشتی درمانی برسد، می تواند درمان شود.

این گزندگان، معمولا در ارتفاع بیش از 4000 متر دیده نمی شوند. بر روی قله دماوند، لاشه چند حیوان مرده و یخ زده وجود دارد که چندین سال است آنجا دیده می شوند. این لاشه ها متعلق به حیواناتی مانند گوسفند و بز کوهی است و علت مرگ آن ها مشخص نیست.

طبیعت و پوشش گیاهی کوه دماوند

پوشش گیاهی دماوند، متنوع و گوناگون است، به طوری که یک گونه خاص فقط در یک ارتفاع مشخص دیده می شود. برخی از گیاهان این منطقه که به اسم دماوند نامگذاری شده اند، شامل کلاه میرحسین دماوندی، کزل دماوندی، زنگوله ای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی است. در ارتفاع 3200 تا 3500 متر، علف و بوته های بلند و خاردار و به هم پیوسته نیز دیده می شوند.

بوته های خارپشتی، گونه های هزار خار، بوته های بنفش اسپرس پشته ای و گچ دوست گل سنگی در دماوند وجود دارند. یکی از گونه های ورموت به نام درمنه کوهی، درمنه معطر، درمنه کوهسری و درمنه شرقی نیز در کوه دماوند دیده می شوند.

دامنه کوه دماوند که شامل ارتفاع 2000 تا 3500 متری است، از شقایق پوشیده شده است. این شقایق که در دنیا منحصر به فرد به حساب می آید، در کتاب های معتبر گیاه شناسی جهان با نام های شقایق لار و رینه ثبت شده است.

گل بی مرگ طلایی، پیرسنبل، پنجه برگ نقره گون، پنجه برگ نقره گون، آزاد بری، پنجه برگ همدانی، دنایی سنبله ارغوانی، مینای پرکپه برق نقره ای، ریش سنبل، خشخاش طناز، شکر تیغال، نسترن وحشی، شبدر شاه بلوطی، ترشک کوهسری، دغدغک البرزی، پلاخور بوته ای، جاروی علفی بامی، علف قرمز، رز گرد آلود، علف بره، شبه یولاف شکننده، چمن آراراتی، ملیکای بی زبانک، علف صورتی، چاودار هراتی، جو چمنزار، ازمکی کوهسری، یاسمن صخره ای، گز، جاشیر و ده ها نوع دیگر از گیاهان نیز در پوشش گیاهی دماوند جای می گیرند.

فشار هوا و میزان بارندگی در کوه دماوند

در دماوند، سالانه 1400 میلی متر باران می بارد. بارش در نقاط مرتفع دماوند بیشتر به صورت برف است، برفی که این کوه سر به فلک کشیده را سفیدپوش می کند. فشار هوا در دماوند، یک دوم فشار هوا در سطح دریا است.


کوه دماوند

کوهنوردی در دماوند

کوهنوردی بر قله دماوند، سابقه دور و درازی دارد. در سفرنامه ناصرخسرو، ذکر شده که عده ای از داخل یک چاه در بالای قله دماوند نوشادر و کبریت استخراج می کنند. نخستین صعود اروپایی ها به این قله به سال 1837 باز می گردد، که توسط کوهنوردی به تیلر تامسن انجام شده است.

نخستین صعود مستند ایرانیان به این قله، در سال 1857 انجام شده است که این گروه کوهنوردی توسط فردی به نام محمد صادق خان قاجار انجام شده است. طبق سندی که از این صعود به جا مانده، این افراد، آن زمان ارتفاع این قله را 6613 ذرع تخمین زده اند.

رودخانه های اطراف کوه دماوند

در اطراف کوه دماوند رودخانه های بسیاری تشکیل شده است که طبیعت این منطقه را به خوبی تحت تاثیر قرار داده اند. در ادامه به معرفی تعدادی از این رودخانه ها خواهیم پرداخت.

رودخانه هراز: شعبه اصلی این رود از قله پالون گردن در البرز مرکزی نشات می گیرد، ولی برخی شعبه های آن را یخچال های شمالی و شمال شرقی کوه دماوند سیراب می کنند.

رودخانه دلیچای: پر آب ترین شعبه رودخانه هراز که سرچشمه های آن از غرب دماوند نشات می گیرد.

رودخانه های سفید آب، غزل دره، لار بزرگ: هر سه این رودخانه ها از رشته کوه هایی به نام دوخواهران سرچشمه می گیرند.

چه جوری بریم کوه دماوند؟

برای رفتن به دماوند چند مسیر وجود دارد که معروف ترین آن ها مسیر جنوبی است. این مسیر که از ساده ترین مسیر های دستیابی به این کوه است، از طریق پلور و رینه قابل دسترس است. در نیمه های جاده آسفالتی که پلور و رینه را به یکدیگر متصل می کند، مسیری خاکی وجود دارد که با یک تابلو کوچک مشخص شده است.

این مسیر به مسجد صاحب زمان و گوسفند سرا که در ارتفاع 3000 متری قله دماوند قرار دارد می رسد. این نقطه، مبدا صعود به قله دماوند از مسیر جنوبی است. این مسیر در ادامه تا بارگاه سوم که در ارتفاع 4150 متری واقع شده است ادامه دارد. بعد از بارگاه سوم، از سمت چپ آبشار یخی به تپه گوگردی می رسیم که به دلیل فعالیت های آتشفشانی اخیر به وجود آمده است. ادامه این مسیر با یک شیب تقریبا تند به قله می رسد.

بهترین زمان صعود به قله دماوند

حرفه ای ها بهترین زمان برای صعود به دماوند را از اواسط خرداد تا اوایل شهریور می دانند. در زمان های غیر از این، صعود به بالای دماوند، دشوار و خطرناک خواهد بود. یک کوهنورد واقعی همیشه سلامتی را در اولویت قرار می دهد، حتی اگر 70 درصد راه را طی کرد، اگر شرایط را مساعد نبیند به پایین باز می گردد.

صعود به قله دماوند، حتما باید با گروه های کوهنوردی دوره دیده و حرفه ای انجام شود و صعود انفرادی به آن خطرناک است. یک لایه لباس بیس، پلار، کت پر، دستکش، کلاه، شلوار مناسب کوهنوردی، جوراب پشمی، گتر و یک جفت باتوم کوهنوردی برای صعود تابستانی به قله دماوند نیاز است. البته رهبران گروه های کوهنوردی همه این نکات را پیش از حرکت به سمت قله ها به اعضای گروه کوهنوردی توضیح می دهند.


قله دماوند


آتشفشان دماوند

دماوند آتشفشانی خاموش است که امکان فعال شدن مجدد آن وجود دارد. در سال 1386 دود و بخاراتی از این آتشفشان خارج شد که برخی را بر آن داشت که این را دلیلی برای فعال شدن دوباره این آتشفشان بدانند.

اما حقیقت ماجرا این است که در سال های پربارش، نفوذ آب به درون قله، پس از برخورد با سنگ های داغ، جریانی از بخار آب در سطح آن ایجاد می کند که در ظاهر شبیه به فعالیت های آتشفشانی است. قطر دهانه آتشفشان دماوند، 400 متر است که دریاچه ای از یخ آن را پوشانده. در کناره های جنوبی و شمالی کوه دماوند هم نشانه هایی از وجود دهانه های قدیمی دیده می شوند.

روز ملی دماوند

قله دماوند با مساحتی در حدود 2950 هکتار در سال 1381 به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت از محیط زیست پیوست. قله دماوند در فرهنگ ایران، مظهر ایستادگی، پایداری و شکوه است. کوه دماوند به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و در شمار چهار منطقه ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

کوه دماوند در تقویم ایران دارای یک روز ملی است. در تقویم رسمی کشور ما، روز سیزدهم تیرماه روز ملی دماوند نامگذاری شده است. معمولا در این روز، کوهنوردان دماوند دوست در شهر رینه لاریجان گرد یکدیگر جمع می شوند و این روز را جشن می گیرند. علاوه بر کوه دماوند، جشن روز ملی آن هم به ثبت رسیده است. به افتخار این کوه و این روز در سال 1391 از موسیقی ملی آن هم با صدای سالار عقیلی رونمایی شد.

 باسایت رنتی جا می توانید به راحتی برای اجاره ویلا در اطراف تهران اقدام کنید.