گیلان، شهر سرسبز و زیبای ایران، با فرهنگی غنی و پیشنیه ای شگفت انگیز، به خوبی فرهنگ و آداب و رسوم گذشتگان را حفظ کرده است. مردم خونگرم و مهمان نواز گیلان همواره سعی دارند این آداب و رسوم را به نسل های آینده منتقل کنند. مردم گیلان همیشه به سنت ها و آداب و رسوم پایبند هستند و سعی در احیای سنت ها دارند. یکی از این آداب و رسوم، جشن خرمن است.

معرفی جشن خرمن در گیلان

جشن خرمن، به عنوان یک جشن محلی ریشه در آداب و رسوم و آئین این شهر زیبا دارد که از گذشته های دور به یادگار مانده است و تاکنون برگزار می شود. این جشن که نمادی از قدر شناسی و همکاری بین مردم گیلان است به نشانه شکرانه نعمت های خداوند و شکرگزاری برای یک سال پر خیر و برکت در اواخر شهریورماه که با اتمام فصل برداشت محصول همراه است برگزار می شود. جشن خرمن به عنوان یکی از آثار معنوی ایران در سال 1391 و با شماره ثبت 1010 به ثبت رسیده است.

جشن باستانی خرمن قدمتی طولانی دارد و نشان دهنده هویت فرهنگی مردمان ساکن این منطقه می باشد. شکل گیری این جشن به رسوم کشاورزی و معیشت مردم گیلان برمی گردد. این جشن که گفته می شود از دوران قاجار برجای مانده است در پایان فصل برداشت محصول، به منظور فراغت کشاورزان و شالی کاران از کار در شالیزارها برپا می شود. برخی نیز ادعا کرده اند که این جشن ریشه های تاریخی دارد و در باورهای کهن مردمان گیلان ریشه دارد.

 جشن خرمن

چگونگی برگزاری جشن خرمن

به واسطه معیشت مردم گیلان، شالی و شالی کاری در بین مردمان این منطقه جایگاه ویژه ای دارد. مردم گیلان برنج را نمادی از خیر و برکت می دانند و به پاس شکرگزاری از این خیر و برکت هر ساله پس از اتمام برداشت محصول برنج، کشاورزان آخرین خوشه برنج را به خانه می برند و به منظور نشان دادن خوشه برنج به اعضای خانواده یا مهمانان آن را در فضای باز و در معرض دید دیگران قرار می دهند.

از آن جایی که مردم گیلان بر این باورند که آخرین خوشه برنج نشانه خیر و برکت آن سال است، خوشه برنج را به مدت یک سال در خانه نگه می دارند. پس از گذشت یک سال برنج را از خوشه آن جدا کرده و مقداری از آن را به گاو نر که در گویش محلی ورزا خوانده می شود می دهند. این کار به منظور آن است که گاو نر زمین کشاورزی را آماده کشت می کند و دادن برنج به گاو باعث پر محصول تر شدن زمین می شود. باقی مانده برنج نیز در انبار برنج سال جدید قرار می گیرد تا خیر و برکت محصول جدید افزایش پیدا کند.

جشن خرمن در مناطق مختلف استان گیلان به شیوه های مختلفی برگزار می شود اما در تمام آن ها می توان جشن و آواز و مژدگانی را مشاهده کرد. شهرهای فومن، رودسر، صومعه سرا، چابکسر، رضوان شهر، روستاهای اطراف زیبا کنار و... جزء مناطقی هستند که هرساله و با جدیت به برگزاری این جشن می پردازند.

این جشن در گذشته با اتمام برداشت محصول برنج و سفید کردن آن انجام می گرفت. به این صورت که هنگامی که برای اولین بار برنج تازه را می پختند از اقوام، همسایگان و یا افراد برجسته روستا دعوت می کردند تا برای صرف شام به منزل شالی کار بروند. قبل از صرف شام مهمانان در کنار هم با دعا کردن از خداوند طلب برکت می کردند و پس از دعا کردن، شام را میل می کردند. میزبان با کنار گذاشتن مقداری برنج در کنار خانه، پرنده ها را نیز در این شادی و برکت شالیزار سهیم می کرد.

امروزه این جشن به صورت گروهی و به منظور احیای فرهنگ بومی منطقه برگزار می شود. در ابتدای مراسم مراحل برداشت محصول برنج به صورت نمادین و به وسیله ابزارآلات سنتی کشاورزی نمایش داده می شود. شالی کارها در لباس های محلی و با خواندن آوازهای محلی و نواختن ساز سرنا در صحنه حاضر می شوند.

کشاورزی ریش سفید و کهن سال در این مرحله سه باز مجمعه ای، که نوعی ظرف مسی دایره شکل است، را به سمت آسمان می برد و باران و آفتاب را که برای رشد خوشه های برنج ضروری می باشند، از خداوند طلب می کند. سپس کشاورزان با انجام حرکات موزون مراحل مختلف کشاورزی را به نمایش می گذارند. آن ها مراحل کاشت، داشت و برداشت را با حرکات نمایشی و به صورت نمایشی به تماشاچیان نشان می دهند. در انتها نیز با در دست گرفتن مجمعه های پر از برنج و بالا بردن آن به سمت آسمان خداوند را برای نعمات شکر می کنند.

زنان و دختران گیلکی با لباس های محلی رنگارنگ و زیبای خود در غرفه هایی به فروش غذاها، شیرینی ها و یا صنایع دستی می پردازند. با وارد شدن به مراسم می توان فرهنگ مردم گیلان را به خوبی تماشا کرد. بوی غذاهای محلی به همراه صدای سازهای محلی و ترانه های محلی هر بیننده ای را سر ذوق می آورد.

جشن خرمن همواره جشنی خوش یمن بوده است، به همین علت بسیاری از مراسم های عروسی و عروس بران در این جشن برگزار می شده است. در مراسم عروس بران عروس و داماد در میان صدای ساز و دهل و شادی حضار به سمت خانه خود می روند. دختران جوان نیز با سینی های مملو از خوشه های برنج و شیرینی به دنبال آن ها، آن ها را تا خانه همراهی می کنند. این جشن همواره با صدای ساز و دهل و شکرگزاری همراه است و حضار را به شوق می آورد.

در جشن خرمن انواع بازی ها و نمایش های سنتی اجرا می شود که از جمله آن ها می توان به رقص خرمن، لافند بازی که همان طناب بازی است و کشتی گیله مردی اشاره کرد. فضای جشن خرمن فضایی پرشور و شاد است که هر ساله با استقبال بی نظیری رو به رو می شود. این جشن که تا غروب آفتاب ادامه پیدا می کند، به خوبی این سنت زیبا و شاد را به نسل جدید معرفی می کند.