در تاریخ ایران باستان مراسمات و جشن های بسیاری وجود داشته است و در کنار عید نوروز و سیزده بدر میتوان از چهارشنبه سوری نیز به عنوان یکی از این جشن ها نام برد. این مراسم در غروب قبل از آخرین چهارشنبه سال برگزار می شود. بنابراین چهارشنبه سوری هر سال مصادف با شب آخرین سه شنبه می باشد. تاریخچه این جشن به سالیان دور باز می گردد. سنت اصلی این جشن بر پایه درست کردن آتش و خواندن شعری با محتوی "سرخی تو از من ، زردی من از تو" می باشد.

این شعر در واقع دعایی بود که ایرانیان باستان برای آتش می خواندند و از آن در خواست میکردند که کسالت  و بیماری را از آن ها دور نماید تا در سال جدید سلامت و سرزنده باشند و اولین جشن را برای سال جدید برگزار کنند.


آداب و رسوم چهارشنبه سوری


جشن چهارشنبه سوری

جشن چهارشنبه سوری، جشنی بزرگ می باشد که این جشن را اولین جشن سال نو می دانند. برپایی این جشن نمادی برای سپردن غم ها، رنج ها و مشکلات سال گذشته به آتش و امیدواری برای برکت و خوشحالی برای سال جدید می باشد که هر ساله انجام می شود. صدها سال است که این مراسم در شهر های مختلف با آداب و رسوم متفاوت و خاصی انجام شده است. چهارشنبه سوری نشان دهنده ی باورهای مردمان ایران باستان می باشد.

آداب این جشن شامل : کوزه شکنی، شال اندازی، فالگوش نشینی، پریدن از روی آتش و بخت گشایی می باشد که هر کدام از این آداب در شهر های گوناگون ایران به صورت مختلف برگزار می شوند. روایت ها و باور های مختلفی در رابطه با چهارشنبه سوری وجود دارد، برخی این جشن را به گذر سیاوش از آتش برای اثبات بی گناهی خود مرتبط می دانند که در طول زمان این آیین به پریدن از آتش و جشن بدل شده است.

مراسم چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری دارای مراسم و آداب ویژه خود می باشد که این اکثر این آداب از زمان دیرباز تا کنون باقی مانده و دارای فلسفه و دلایل خاصی می باشند.از جمله معروف ترین مراسم های برگزار شده در این شب می توان به موارد زیر اشاره کرد.

آتش زدن بوته

یکی از معروف ترین مراسمات چهارشنبه سوری برپایی آتش با بوته های خشک یا تکه های چوب می باشد. این رسم در ایران اینگونه می باشد که پیش از غروب آفتاب هر خانواده بوته های خار که از قبل تهیه نموده اند را در حیاط، پشت بام یا جلوی خانه خود به سه یا پنج یا هفت دسته تقسیم کرده و آن ها را آتش میزنند و افراد خانواده سه بار از روی آتش میپرند تا زردی ناشی از بیماری و غم را به آتش بدهند و سرخی شادی و سلامتی را از آتش دریافت نمایند. به هنگام پریدن از روی آتش شعر معروف زردی من از تو،سرخی تو از من خوانده میشود.

قاشق زنی

در این آداب زنان و دختران که آرزو و حاجتی دارند برای برآورده شدن حاجات خود، کاسه ای مسی و قاشق بر می دارند و به هنگام شب به کوچه رفته و جلوی درب 7 خانه می ایستند و بدون اینکه حرفی بزنند با قاشق بر ظرف مسی می کوبند. صاحب خانه که میداند قاشق زنان حاجتی دارند آجیل،شیرینی یا مبلغی پول در کاسه آن ها می گذارد. اگر قاشق زنان چیزی بدست نیاورند از برآورده شدن حاجت خود ناامید می شوند. گاهی اوقات پسران نیز جهت شوخی چادر بر سر خود کرده و قاشق زنی انجام می دهند.

فال گوش نشینی

دختران دم بخت که ذوقی برای شوهر کردن دارند و یا زنانی که آرزوی زیارت و مسافرت دارند در شب چهارشنبه سوری نیت کرده به بیرون میروند، با گوش نمودن به صحبت رهگذران اگر سخنان شاد و دلنشین بشنوند به این معناست که به خواسته ی خود می رسند و اگر اینگونه نباشد از آرزوی خود ناامید می شوند.

آش چهارشنبه سوری

خانواده های که بیماری دارند برای شفا پیدا کردن و سلامت بیمار خود نذر کرده و به پخت آش "ابودردا یا بیمار" می پردازند، از این آش مقداری به فرد بیمار داده و آش را در بین افراد فقیر پخش می کنند.

پخش آجیل چهارشنبه سوری

یکی دیگر از رسوم و آداب جالب این شب پخش نمودن آجیل چهارشنبه سوری توسط زنان حاجت دار می باشد. در این شب زنان آجیل 7مغز تهیه شده و روبه قبله مشغول به پاک کردن و تقسیم آن ها می شوند. به هنگام پاک کردن قصه مربوط به آجیل چهارشنبه به نام قصه خارکن را تعریف می کنند. امروز این رسم رنگ و بوی نذر بودن خود را از دست داده و تنها به عنوان تنقلات استفاده می شود.


 آجیل چهارشنبه سوری


مراسم کوزه شکنی

در این مراسم پس از سوختن آتش مقداری خاکستر به نشانه ی تنگ دستی، مقداری نمک به عنوان شور بختی، و یک سکه کم ارزش به عنوان تنگدستی درون کوزه قرار داده شده و افراد خانواده پس از گرداندن کوزه دور سر خود کوزه را از پشت بام به بیرون انداخته و معتقد اند با این کار تنگدستی، شوربختی و سیاه بختی از خانه و اهالی آن دور می شود.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری در مناطق مختلف ایران

کشور ایران مانند تمامی کشور های دنیا دارای مراسمات مخصوص به خود می باشد که می توان ریشه ی این مراسمات را از روایات و دل قصه ها در آورد که با ورود به دل آنها می توان از چرایی این رسومات مطلع شد. یکی از این جشن ها چهارشنبه سوری بوده که در تمامی نقاط ایران، مطابق با باورها و اعتقادات مردم آن منطقه انجام می شود. در ادامه با رنتی جا همراه باشید تا با آیین های خاص، نقاط مختلف ایران آشنا شوید.

چهارشنبه سوری در تهران

در زمان های قدیم مردم تهران به جمع نمودن بوته های خشک از بیابان های اطراف شهر می پرداختند و بونه های جمع شده را با شتر به درون شهر حمل می کردند.این بوته ها را در محله های گوناگون چرخانده و سپس به هنگام غروب به آتش زدن این بوته ها می پرداختند. پس از آتش زدن بوته ها مردم از روی آتش پریده و شعر "زردی من از تو، سرخی تو از من" را می خوانند.

چهارشنبه سوری در سیستان و بلوچستان

مردمان سیستان و بلوچستان اعتقاد بر آتش زن گونی،نمد و پتوی کهنه را دارند که می گویند این کار موجب از بین رفتن نحسی این شب می شود.

چهارشنبه سوری در تبریز

در تبریز، جوانان این منطقه صبح روز چهارشنبه از خانه خارج شده و به تعداد هفت بار از روی جوی آب پریده و شعر "آینا تکین بختیم آچیل چهارشنبه، آتیل ماتیل چهارشنبه" که معنی این شعر آذری معادل با همان "زردی من از تو و سرخی تو از من" می باشد. علاوه بر این کار مردمان تبریز در این روز به پشت بام خانه هایشان رفته و بر روی رهگذران آب و گلاب می پاشند که اعتقاد دارند این کار موجب سعادتمندی می شود.

علاوه بر این اقدامات در این روز خانواده ها به خرید رفته، آجیل و میوه خریده و همچنین برای تازه عروس هایشان پارچه و برای تازه داماد ها پیرهن هدیه می برند.

چهارشنبه سوری در مشهد

مردمان مشهد در این روز به جمع آوری هیزم پرداخته و سپس در کوچه ها و حیاط خانه خود 7 بوته آتش روشن کرده که پیر و جوان به پریدن از روی این بوته های آتش می پردازند. پس از سوختن کامل آتش، خاکستر آتش ها را بر سر راه قرار داده که باد با خود ببرد. رسم کوزه شکنی نیز در این شهر برگزار می شود که مردمان مشهد کوزه های قدیمی خود را آورده و در این کوزه ها مقداری نمک به نشانه شوربختی،مقداری زغال که نشانه سیاه بختی و یک سک کم ارزش قرار می دهند و افراد خانواده این کوزه را دور سر خود می گردانند، آخرین نفر پس از چرخاندن کوزه بر روی سر خود آن را از پشت بام به درون کوچه پرت کرده تا بلا از این خانه دور شود.

چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری در لرستان 

از رسومات مردم لرستان به ویژه شهر خرم آباد این می باشد که هیزم های خود را به هفت دسته تقسیم کرده و 7 دسته آتش درست می نمایند و از روی آن می پرند.

چهارشنبه سوری در کردستان

مردمان کردستان در این روز به طبیعت و به کنار چشمه ها یا صحرا رفته و به جشن و شادی می پردازند پس از اتمام جشن هرکس به جمع آوری سنگ ریزه پرداخته و به هنگام بازگشت به خانه، بدون نگاه کردن به پشت سر سنگ ریزه ها را از بالای شانه به عقب می اندازند و بر این عقیده اند که با این کار بلا و رنج را از خود دور میکنند.

از دیگر آیین های مردمان استان کردستان میتوان به مراسم شال اندازی اشاره نمود، در این مراسم جوانان پشت درب و پنجره یا پشت بام همسایه های ثروتمند به آواز خواندن پرداخته و درخواست هدیه از اهل خانه می کنند. ساکنان منزل نیز معمولا هدیه هایی مثل کله قند، شاخه نبات، سکه و تخم مرغ به شال این جوانان می بندند.

چهارشنبه سوری در مازندران

در روستاهای استان مازندران جوانان به کشتی گرفتن پرداخته و اسپند دود می کنند. در این روز خانواده ها به درست نمودن انواع آش ها از جمله "آش هفته ترشی" میپردازند. این آش از هفت نوع سبزی،هفت نوع ترشی و هفت نوع حبوبات درست می شود.

چهارشنبه سوری در استان گیلان

در روستاهای استان گیلان در این شب، در پنج منطقه کنار با فاصله پوشال برنج می چینند، سپس این پوشال ها را آتش می زنند و برای رفع چشم زخم بر روی آتش اسپند می ریزند و به ترتیب از بزرگ به کوچک افراد خانواده به تعداد 3 بار از روی آتش می پرند.

چهارشنبه سوری در اراک

در استان مرکزی در کنار روشن نمودن آتش و طلب مغفرت برای رفتگان خود، مداری شکر پنیر، حلوا و خرما تهیه کرده و میان همسایگان و عابران پخش می کنند.

چهارشنبه سوری در ارومیه

یکی از مراسم های جذاب در ارومیه برگزار می شود به این صورت که به پشت بام خانه های خود رفته و در آن کجاوه ای قرار می دهند، بر روی این کجاوه شال کشمیر انداخت. این کجاوه را با استفاده از طنابی به کف خانه می فرستند و می خوانند "بکش که حق مرادت را بدهد" اهالی خانه باید داخل آن کجاوه آجیل، میوه خشک و شیرینی بریزند و بعد کجاوه را به بالا کشیده و نوبت به خانه های بعدی می رسد. تازه دامادهایی که هنوز عروسی نگرفته اند باید این کجاوه را به پشت بام خانه عروس برده یا پشت درب پنهان شوند و بدون دیده شدن توسط کسی کجاوه را داخل اتاق انداخته و درخواست چیزی داشته باشد.

چهارشنبه سوری در استان فارس

مردمان شیراز در این شب برای گشودن بخت دختران به سعدیه رفته و از آب استخر سعدیه بر سر دختران می ریزند، زنان نیز این کار را برای افزایش مهرشان در دل شوهر های خود انجام می دهند. بانوان برای برآورده شدن حاجت های خود زیر منبر مسجد جامع به دعا پرداخته و بعد از دعا کردن برای پخت حلوا و آش آماده می شوند.


loading

غذای چهارشنبه سوری

در زمان های قدیم در شب چهارشنبه سوری پلوی مخصوصی داشتند به نام "پلوی هفت رنگ" این غذا از هفت نوع پلو درست می شود. پلو هفت رنگ تشکیل شده از انتخاب بین پلوهای : (خرما، کشمش، زیره، لوبیا، عدس ، آلبالو پلو، سبزی پلو، رشته پلو) می باشد که بسته به توان مالی خانواده ها می تواند متفاوت باشد. شما می توانید برای درست نمودن پلو هفت رنگ برای چهارشنبه سوری از مخلفات خاص برای جلوه هفت رنگ بخشیدن به غذای خود استفاده نمایید مانند: کشمش، خلال نارنج یا پرتقال یا حتی هویج، زرشک، خلال پسته، خلال بادام، خرما و مربای آلبالو این دسته تزئینات استفاده نمایید.


غذای چهارشنبه سوری


یکی دیگر از انتخاب های ارزان تر برای داشتند پلوی هفت رنگ از رنگ های طبیعی غذایی مانند آلبالو، زعفران، آب سبزی و دیگر رنگ های طبیعی استفاده نمایید. لازم به ذکر است برخی غذای مخصوص چهارشنبه سوری را رشته پلو می دانند و بر این عقیده اند با خوردن این غذا رشته ی کارهای سال آینده را به دست می گیرند.

کلام آخر:

چهارشنبه سوری یکی از زیباترین جشن ها و آیین ایرانیان از دیرباز تاکنون بوده است این جشن دارای رسوم متنوع و زیبایی بوده که میتوان با پرداخت به روایات و داستان ها از فلسفه ی هر کدام از این رسومات آگاه شد. متاسفانه امروزه مراسم های زیبای چهارشنبه سوری جای خود را به استفاده از مواد منفجره داده اند. با دانستن آداب و رسوم زیبای چهارشنبه سوری میتوان یکی از بهترین و شادترین شب ها را در کنار دوستان و خانواده گذراند.