برج گنبد قابوس، بلندترین بنای آجری در کل جهان است که در شهر گنبد کاووس در استان گلستان واقع است. این بنا، بر روی تپه ای قرار گرفته است که 15 متر از سطح زمین بالاتر است. ووشمگیر ابن زیار، دستور داد این برج را در نزدیکی ویرانه های شهر باستانی جورجان در شمال شرقی ایران بسازند.


گنبد قابوس


برج گنبد قابوس تنها شواهد باقی مانده از جورجان، مرکز سابق هنر و دانش است که در هنگام حمله مغولان در قرن 14 و 15 نابود شد. این یک نمونه برجسته است که با نوآوری معماری اسلامی آمیخته شده و بر بنای مقدس در ایران، آناتولی و آسیای میانه تأثیر گذاشته است. برج گنبد قابوس، نشان دهنده پیشرفت ریاضیات و علوم در جهان اسلام در هزاره اول میلادی است.

گنبد قابوس کجاست؟

برج گنبد قابوس در شهر گنبد کابوس و گنبد کابوس نیز یکی از شهرهای واقع شده در استان سرسبز و زیبای گلستان است. علاوه بر زیبایی های طبیعی بسیاری که در این استان می توان از آن یاد کرد، گنبد قابوس نیز یکی از نمادهای این استان محسوب می شود. برای آنکه بتوانید از برج گنبد قابوس دیدن کنید، باید به استان گلستان و شهر گنبد کابوس، خیابان امام خمینی شمالی مراجعه کنید. همچنین اگر قصد اقامت در استان گلستان را داشته باشید میتوانید اقدام به اجاره ویلا در شمال و یا هر شهر زیبای دیگر این استان سرسبز و پهناور کنید.

معماری گنبد قابوس 

برج گنبد قابوس، از سه قسمت پی سازه، بدنه و قسمت مخروطی نوک برج تشکیل شده است. ساختمان این برج دیدنی و زیبا تماما از آجر ساخته است.

پی گنبد قابوس

یکی از دلایلی که باعث شده است این برج بلند با گذشت زمان و با وجود زمین لرزه هایی که در منطقه وجود داشته است، هنوز پابرجایی خود راحفظ کند، پی عمیقی است که برای این برج در نظر گرفته اند. پی این سازه عمقی در حدود پانزده متر دارد. این پی عمیق باعث شده برج بلند گنبد قابوس، در طی سالیان بتواند خود را از هر گونه گزندی حفظ کند.

بدنه گنبد قابوس

بدنه گنبد در واقع فاصله بین پی تا زیر مخروط قرار گرفته بر روی گنبد است. این قسمت به صورت استوانه است و حدود بیست و هفت متر بلندی دارد. بدنه را که از قسمت بیرون نگاه می کنید به صورت کاملا صاف و مدور نیست و شکل هایی به صورت مثلث بر روی آن قرار گرفته است. این شکل ها در فواصل 1.34 سانتی متری از هم قرار گرفته اند؛ البته فاصله حجم های قرار گرفته دو طرف درب ورودی، بیشتر از این مقدار است. وجود این مثلث های توپر بر روی این بدنه باعث زیبایی بیشتر برج شده است. حجم ها، از پی شروع شده و تا زیر مخروطی که در بالای برج قرار دارد کشیده شده است.


 گنبد قابوس


گنبد مخروطی

گنبد مخروطی در نوک برج و در ارتفاع سی و هفت متری قرار گرفته است. این قسمت دو پوسته است و ارتفاعی برابر با هیجده متر دارد. مخروط این گنبد به صورت کاملا مستقیم بر روی بدنه قرار گرفته است.  از نکات قابل توجهی که می توان در مورد این مخروط به آن اشاره کرد، سطح صاف این مخروط است. تیز بودن و صاف بودن سطح این مخروط به حدی است که پرندگان نمی توانند بر روی آن قرار بگیرند. با توجه به کمبود امکاناتی و وسایلی که در آن زمان مشهود بوده، این صاف بودن خود یکی از موارد خارق العاده و کم نظیر در معماری این گنبد به شمار می رود.  از آنجایی که پوسته درونی با هوای آزاد در ارتباط نیست، از آجر معمولی و در پوسته بیرونی از آجری که آجر دنباله دار نام دارد، استفاده شده است.

قسمت داخلی گنبد

در قسمت داخلی برج گنبد قابوس، تزئین و مورد خاصی به چشم نمی خورد. در زمان ساخت این بنا، روکشی به ضخامت یک تا شش سانتی متر به وسیله گچ های رنگین و یا موردی شبیه به این، بر روی آجرهای داخلی گنبد کشیده شده است.

تزئینات برج گنبد قابوس

در زمانی که برج گنبد قابوس ساخته شد، به تنها نکته ای که بسیار توجه شد، استحکام بنا و مقاومت آن در برابر شرایط جوی و بلایای طبیعی بود. به همین دلیل در زمینه زیبایی و تزئین بنا اقدامات زیادی بر روی این برج انجام نشد. البته با تمام این تفاسیر هنوز هم زیبایی هایی در این برج قابل مشاهده است.


برج گنبد قابوس


از جمله زیبایی های این برج، می توان به در ورودی آن اشاره کرد. در ورودی درب این برج یک طاق هلالی قرار دارد و با حجم هایی که به صورت تاقچه ای بر روی هم قرار گرفته اند، مزین شده است. این نوع تزیین را مقرنس می نامند که برای اولین بار بدین شکل در برج قابوس انجام شده است.

از جمله تزئینات دیگری که می توان به آن اشاره کرد، وجود کتیبه هایی است که دور تا دور بنا قرار گرفته است. این کتیبه ها با کمک خط کوفی نوشته شده اند و به شکل مستطیل و در اندازه های دو متر در هشتاد سانتی متر، بر روی بنا قرار داده شده اند.

برای نوشتن متن، از آجرهای قرمز رنگ استفاده شده است. البته برای خوانا شدن متن، آجرها ساییده شده و سپس مورد استفاده قرار گرفته اند. استفاده از آجر، علاوه بر آنکه باعث شده این کتبیه از استحکام و دوام بالایی برخوردار باشد، موجب شده که نوشته ها کاملا مشخص و برجسته به نظر آیند و خواننده را با سردرگرمی مواجه نکنند.

این کتیبه ها در دو قسمت از بنا مشاهده می شوند. یک ردیف از آن ها هشت متر بالاتر از پی قرار داده شده اند و ردیف دوم حدود سه متر پایین تر از مخروط چسبانده شده اند.

ویژگی منحصر به فرد برج قابوس

گنبد قابوس، به دلیل ویژگی های ساختاری و زیبایی شناختی هندسه خاص خود، یک شاهکار و دستاورد برجسته در معماری آجری اسلامی اولیه است. شکل بام مخروطی گنبد قابوس به عنوان نمونه اولیه برای توسعه برج های مقبره در ایران، آناتولی و آسیای میانه شناخته می شود و  نمایانگر تبادل فرهنگی معماری بین عشایر آسیای میانه و تمدن ایران باستان است.

گنبد قابوس شواهدی استثنایی در مورد قدرت و کیفیت تمدن آل زیار است که در بخشهای عمده ای از منطقه طی قرن دهم و یازدهم حاکم شده است.  این بنای تاریخی نمونه برجسته ای از یک برج یادبود اسلامی است که طراحی ساختاری ابتکاری آن، نشانگر پیشرفت استثنایی ریاضیات و علم در جهان اسلام در هزاره اول میلادی است.

آشنایی با گنبد کاووس

یکی از شهرهای زیبای استان گلستان، گنبد کاووس یا گنبد کابوس است. این شهر یکی از با قدمت ترین شهرهایی است که می توانید در استان گلستان آن را جستجو کنید.  در زمان های گذشته به شهر گنبد کاووس، جرجان می گفتند. این شهر در مسیر جاده ابریشم واقع بود و در زمان سلسله های آل زیار و آل بویه، به عنوان پایتخت ایران در حال فعالیت بوده است.

شهر گنبد کاووس از بارندگی بسیار خوبی برخوردار است و این عامل سبب شده است که منطقه از آب و هوایی بسیار عالی و مطبوع برخوردار باشد. بر خلاف دیگر شهرهای شمالی کشور که معمولا رطوبت آن ها کمی کلافه کننده است، هوا در این شهر دل پذیر است.


گنبد کاووس


البته تنها آب و هوای گنبد کاووس باعث جذابیت آن نشده است، بلکه وجود جذابیت های طبیعی نیز یکی از عواملی است که می تواند باعث شود حداقل برای یک بار هم که شده از این شهر دیدن کنید. از جمله مکان های دیدنی که می توان در گنبد کاووس نام برد می توان به مواردی از جمله رود اترک، رود گرگان، رودخانه چهل چای، زیارتگاه خالد نبی، تالاب آلاگل، تالاب آلماگل، تالاب آجی گل، دیوار بزرگ گرگان، شهر جرجان، سد گلستان،روستای آق بند اشاره کرد.